Niedawno w naszych okolicach pojawiły się tablice opisujące szlak ucieczki rotmistrza Witolda Pileckiego z KL Auschwitz. Składa się on z 17 punktów oznaczonych specjalnie przygotowanymi tablicami.
W związku z tym, że trasa ucieczki wiodła przez Puszczę Niepołomicką biblioteka w Kłaju zorga-nizowała w dniu 4 kwietnia 2025 r. spotkanie poświęcone tej tematyce. Prelekcję o rotmistrzu wygłosił dr Mariusz Solarz z Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń Uniwersyte-tu Pedagogicznego w Krakowie, który jest jednym ze współtwórców oznakowania tego szlaku.
Na początku Pan Mariusz opowiedział jak doszło do upamiętnienia trasy tej brawurowej ucieczki. Teraz każdy może ją prześledzić zarówno poprzez stroną internetową jak i osobiście przejść cho-ciażby fragmenty szlaku wiodącego z Oświęcimia do Koryznówki w Starym Wiśniczu.
Następnie prelegent opisał dzieciństwo i młodość Witolda Pileckiego. Późniejszy rotmistrz uro-dził się w Ołońcu w 1901 roku. Potem rodzina przeprowadziła się do Wilna, a następnie po paru latach do Orla. Pilecki już jako nastolatek wstąpił do harcerstwa. Następnie walczył w 211 Pułku Ułanów Wileńskich, brał udział w wojnie z bolszewikami, obronie Grodna i w bitwie warszaw-skiej. Był dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Po wojnie został zdemobilizowany. Pod-jął studia na Wydziale Rolnym Uniwersytetu Poznańskiego oraz jako słuchacz nadzwyczajny na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Stefana Batorego, których jednak nie ukończył ze względów finansowych.
W 1931 roku ożenił się z Marią Ostrowską, z którą doczekał się dwójki dzieci. W latach trzydzie-stych mieszkał w majątku rodzinnym w Skurczach koło Lidy.
Wybuch II wojny światowej zastał go jako dowódcę plutonu w szwadronie kawalerii 19 Dywizji Piechoty Armii „Prusy”. W dniu 17 października Pilecki rozwiązał swój pluton i przeszedł do konspiracji.
Tam jego dowódcą był major Jan Włodarkiewicz. Pilecki przystąpił do współtworzenia Tajnej Armii Polskiej. Po aresztowaniach kilku członków organizacji i wywiezieniu ich do KL Auschwitz działalność obozu stała się przedmiotem zainteresowania Tajnej Armii. Uznano, że ktoś musi przeniknąć do obozu, by założyć tam działalność konspiracyjną, zebrać wiadomości na temat jego funkcjonowania i zorganizować wewnętrzny ruch oporu. Do zadania tego wyznaczono Witolda Pileckiego, który - mając przy sobie fałszywą legitymację wystawioną na nazwisko Tomasz Sera-fiński – dał się ująć w łapance na Żoliborzu we wrześniu 1940 roku.
W obozie Pilecki założył Związek Organizacji Wojskowej. Do jej zadań należało zdobywanie żywności i odzieży, przekazywanie współwięźniom informacji z zewnątrz, przygotowanie wła-snych oddziałów w razie zaatakowania go przez oddziały partyzanckie. Na ewentualny wybuch powstania w obozie władze powstańcze nie chciały się jednak zgodzić. W 1943 roku sytuacja Pi-leckiego stawała się coraz trudniejsza. Zagrażała mu wywózka z obozu, a ponadto dowództwo podziemnej armii zaczęło obawiać się, że w wyniku aresztowań w Warszawie Gestapo trafi na ślad rotmistrza.
W nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 roku Witold Pilecki wraz z Janem Redzejem i Edwardem Cie-sielskim podęli próbę ucieczki z obozu. Oczywiście była ona przez nich ściśle przygotowana i zaplanowana. Wydostali się przez obozową piekarnię, a następnie uciekali wzdłuż torów do rzeki Soły. Następnie pokonali Wisłę, przedostali się do Alwerni i Tyńca, minęli Wieliczkę i znaleźli się w Puszczy Niepołomickiej. Gdy uciekający byli w okolicach Poszyny przy nieistniejącej już leśniczówce zauważyli ich Niemcy. Pilecki, Ciesielski i Redzej zaczęli uciekać. Padły strzały. Uciekający musieli się rozdzielić. Pilecki został wtedy ranny w ramię, na szczęście niegroźnie. Po przekroczeniu promem Raby w okolicach Damienic Witold Pilecki wraz z jednym z towarzyszy dotarł do Bochni do mieszkania państwa Oborów. Tam oczekiwał na nich współtowarzysz uciecz-ki Jan Redzej, któremu też udało się wyjść cało ze strzelaniny w Puszczy Niepołomickiej. We trzech dotarli do Koryznówki, gdzie Witolda Pileckiego czekało wielkie zaskoczenie. Był to dom Tomasza Serafińskiego. To jego dokumentami posługiwał się Pilecki przez cały okres obozowego piekła.
W Wiśniczu Pilecki przebywał przez trzy miesiące. Tam powstały jego pierwsze raporty o KL Auschwitz. Po powrocie do Warszawy Pilecki nadal działał w podziemiu. W 1944 roku wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Po upadku powstania trafił do oflagu w Murnau, a następnie po wyzwoleniu obozu dołączył do II Korpusu Polskiego we Włoszech. Po zakończeniu wojny w paź-dzierniku 1945 roku na osobisty rozkaz gen. Władysława Andersa wrócił do Polski by prowadzić działalność wywiadowczą. Wysyła na zachód raporty o sytuacji w kraju. W 1947 roku UB trafia na jego ślad. Dnia 8 maja 1947 roku zostaje aresztowany. Po długich i niezwykle ciężkich przesłu-chaniach zostaje oskarżony o zdradę i szpiegostwo. W sfingowanym procesie w dniach 3-15 mar-ca 1948 roku zostaje skazany na śmierć. Zginął zabity strzałem w tył głowy w więzieniu moko-towskim. Wyrok uchylono 1 października 1990 roku. Miejsce pochówku rotmistrza Pileckiego nie jest znane.
Po prelekcji Pan Mariusz odpowiedział jeszcze na pytania słuchaczy, których liczne grono zgro-madziło się w bibliotece.
Kamila Polak
Aneta Strach
