W podróż szlakiem kopalń zaprasza międzynarodowa wystawa „Świat górników. Praca górników na dawnych fotografiach” prezentowana w Zamku Żupnym w Wieliczce do 31 sierpnia 2024 r. Wystawa została zorganizowana przez Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka we współpracy z zagranicznymi muzeami.
31 wielkoformatowych fotografii prezentuje 30 kopalń w 18 krajach na trzech kontynentach: głównie w Europie, ale także Ameryce Północnej i Australii. Pod każdą fotografią jest kod QR, który prowadzi do rozszerzonych galerii zdjęć z tych kopalń. Ponadto wystawie towarzyszą dawne narzędzia górnicze, podobnych do nich można szukać na zdjęciach, a pochodzą one ze zbiorów Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
Najstarsza fotografia prezentowana na wystawie ma około 160 lat i pokazuje górników przed wejściem do sztolni kopalni kobaltu w Amot w Norwegii. Najmłodsze natomiast liczą ok. 70 lat. Wszystkie łączy wspólny mianownik: są dawne, czarnobiałe i pokazują górników w czasie pracy, przed jej rozpoczęciem, jeszcze w szatni, przed wejściem do sztolni, ale także w czasie przerwy śniadaniowej. Górnicy wykonują różnorodne prace, widać więc eksploatację surowców przy użyciu wiertarek, moment przed detonacją ładunków, zjazd ludzi windą w podziemia, transport urobku wózkami, które pchają ludzie lub ciągną konie czy urządzenia, obsługę wciągarek, grupę cieśli górniczych budujących drewniane zabezpieczenia czy mierniczych dokonujących pomiarów …
Fotografie stwarzają możliwość zaglądnięcia do podziemi kopalń pozyskujących: sól, węgiel kamienny i brunatny, srebro, złoto, miedź, rudy żelaza, kobalt, rtęć i wapienie. Dają też możliwość porównań panujących w nich warunków pracy, stosowanych narzędzi i urządzeń, oświetlenia czy ubioru górników. Informacji o poszczególnych kopalniach, a także o muzeach z których fotografie pochodzą dostarczają krótkie opisy.
Prezentowane kopalnie pochodzą z: Australii, Austrii, Belgii, Czech, Danii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Irlandii, Kanady, Norwegii, Polski, Serbii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, USA i Włoch.
Warto pamiętać, że górnictwo jest motorem postępu - dostarcza minerałów, dzięki którym mogą rozwijać się nowe technologie. Jedne kopalnie kończą swoją działalność, pozostają po nich dawne fotografie i muzea przechowujące pamięć o nich, ale powstają nowe bo ziemia kryje jeszcze wiele skarbów umożliwiających realizację nowych wyzwań.
Kurator wystawy: Jakub Strynowicz
Projekt plastyczny i aranżacja wystawy: Anita Mrugacz i Robert Sagan
Wystawę można zwiedzać w Zamku Żupnym w Wieliczce, w skrzydle północnym. Potem będzie prezentowana w innych ośrodkach górniczych na świecie.
Zamek Żupny w Wieliczce jest dostępny (lipiec, sierpień): wtorek - niedziela: 9.00 – 19.30 (ostatnie wejście), sobota: wstęp bezpłatny, poniedziałek; nieczynny.
Warto podkreślić, że skrzydło północne Zamku Żupnego (XV w.) - historyczna nazwa Dom Żupny - zostało niedawno udostępnione po kilkuletnim remoncie i po raz pierwszy w swej historii zostało przeznaczone na działalność wystawienniczą. W przyszłości w budynku zostanie zorganizowana wystawa stała „Solny klejnot w koronie”.
Zamek Żupny przez 600 lat był siedzibą królewskiego przedsiębiorstwa solnego Żupy Krakowskie, obejmującego kopalnie soli w Wieliczce i Bochni. Obiekt znajduje się na Liście UNESCO od 2013 r.
Wakacje z górnikami
Wakacje to dla wielu czas odpoczynku a dla innych odkryć, poszukiwań i ekstremalnego poznawania. Dlatego też wystawa „Świat górników. Praca górników na dawnych fotografiach” może być dobrą podpowiedzią. Prezentowane wielkoformatowe fotografie odsłaniają wnętrza 30 kopalń w 18 krajach na trzech kontynentach pokazując górników w różnych sytuacjach. Przyglądając się im uważnie można wypatrzeć szczegóły, które kojarzą się z wakacjami. Warto też podjąć wyzwanie i zwiedzić kopalnie dostępne dla turystów na urlopowym szlaku.
Okulary przeciwsłoneczne dla górników?
Kopalnia kojarzy się z brakiem światła. Czy więc górnikom potrzebne są przeciwsłoneczne okulary? W kopalniach głębinowych nie, ale w powierzchniowych pozyskujących wapień było to konieczne. Na fotografii z Mønsted w Danii (lata 20. XX w.) widać kilku górników w takich okularach, które chronią wzrok przed promieniami słonecznymi odbijającymi się od białej powierzchni.
Opaleni pyłem
Kopalnie to miejsca, w których można się nieźle ubrudzić. Prym wiodą kopalnie węglowe. To z nich wyjeżdżają na świat najbardziej ubrudzeni górnicy. Z jednej z fotografii we francuskiej kopalni w Wingles (1943 r.) spogląda dwóch górników o twarzach czarnych od pyłu węglowego obsługujących ręczną wyciągarkę.
Baseny w kopalni
Urlopowicze uwielbiają wodę, bo daje chłód i wspaniale relaksuje. A czym jest woda dla górnika? Czymś co nie kojarzy się ani z jednym ani z drugim, a w kopalni soli może nawet spędzać sen z powiek. Fotografia z kopalni soli w Althaussee w Austrii (początek XX wieku) pokazuje górnika, który mierzy przepływ wody. W takiej kopalni konieczna jest kontrola nad wodnymi wyciekami, bo w przeciwnym razie grozi niebezpieczeństwo górnikom i mieszkańcom na powierzchni.
Plażowy strój górników!
Temperatura w kopalni zależy od tego na jakiej głębokości prowadzone są prace. I tak np. na głębokości 135 m w kopalni soli w Wieliczce wynosi 150C. Ale im głębiej schodzimy tym temperatura staje się wyższa. W wielu kopalniach górnicy pracują w temperaturze 30 0C i dużej wilgotności. Zaskakuje strojem górników fotografia z kopalni srebra w Bańskiej Szczawnicy na Słowacji (1940 r.) – mężczyźni usuwają skutki zawaliska ubrani tylko w przepaski biodrowe jak w Afryce.
Z niebem nad głową
Górnicy marzą o widoku nieba nad głową. W kopalni głębinowej jest to niemożliwe, ale w kopalniach odkrywkowych, choć podążają za surowcem w głąb ziemi, zawsze widzą niebo. Taką kopalnię węgla brunatnego z Montetermini w Cavriglia we Włoszech (1917 r.) pokazuje kolejna fotografia.
To tylko kilka przykładów - Muzeum Żup krakowskich Wieliczka zaprasza do zobaczenia wszystkich fotografii prezentowanych na wystawie. Towarzyszą im oryginalne narzędzia i lampki górnicze.
Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka
