Ród Koperników wywodzi się ze śląskiej wsi Koperniki położonej niedaleko Nysy. W XIV wieku członkowie tej rodziny osiedlali się w miastach księstw śląskich a następnie migrowali do dużych miast takich jak Kraków, Lwów a także dużych miast państwa zakonu krzyżackiego. Ojciec Mikołaja Kopernika ( też Mikołaj) pochodził z krakowskiej linii rodziny. Około 1458 r. przeniósł się do Torunia, gdzie w 1460 r. zawarł małżeństwo z Barbarą Watzenrode. W Toruniu w 1473 r. 19 lutego przychodzi na świat Mikołaj Kopernik (junior), jako czwarte dziecko w rodzinie Koperników. W 1483 roku umiera ojciec Mikołaja Kopernika i opiekę nad rodziną Koperników sprawuje wuj Mikołaja, Łukasz Watzenrode, kanonik chełmiński (1475), włocławski (1478), warmiński (1479), gnieźnieński (1485), a także archidiakon kaliski (1482) i oficjał gnieźnieński (1482). Dzięki protekcji Łukasza Watzenrodego w 1491 roku Andrzej i Mikołaj Kopernikowie rozpoczynają studia na Akademii Krakowskiej. Były to lata świetności tzw. krakowskiej szkoły astronomiczno-matematycznej – wykładali tam m.in.: Marcin Król z Przemyśla, Marcin Bylica z Olkusza, Maciej z Mechowa czy Jan z Głogowa. Jednym z nauczycieli astronomii Kopernika był również Wojciech z Brudzewa, który nie prowadził zajęć na uczelni, ale wykładał prywatnie poza Akademią krakowską. Studia ukończył w 1495, bez uzyskania żadnego tytułu, gdyż utrudniłoby mu to kontynuowanie nauki we Włoszech, dokąd wyjechał z bratem dzięki wsparciu finansowemu Łukasza Watzenrodego. Prawdopodobnie w okresie studiów w Krakowie otrzymał niższe święcenia kapłańskie, ponieważ 26 sierpnia 1495 r. zastał kanonikiem warmińskim. W brew powszechnie utartej opinii nie posiadał on jednak wyższych święceń kapłańskich, ponieważ były by one przeszkodą w studiach medycznych gdyż kapłanom nie wolno było wówczas trudnić się medycyną. W 1496 r. dzięki staraniom wuja podejmuje studia prawnicze na Uniwersytecie w Bolonii. Niebawem, bo 20 października 1497 r. na krótko powraca na Warmię by pełnoprawnie objąć kanonię warmińską, co zapewniło mu utrzymanie do końca życia. W 1501 r. 28 sierpnia uzyskuje zgodę kapituły warmińskiej na rozpoczęcie kolejnych studiów medycznych na Uniwersytecie w Padwie kontynuując jednocześnie studia prawnicze. W 1503 roku Mikołaj Kopernik ukończył studia zwieńczone obroną pracy doktorskiej z zakresu prawa kanonicznego na Uniwersytecie w Ferrarze w dniu 31 maja. W między czasie uzyskał on również licencjat z medycyny, który pozwalał mu na prowadzenie praktyki lekarskiej. Po powrocie do kraju w 1503 roku po czterech latach w 1507 r. zostaje skierowany do Lidzbarka by wspierać swojego wuja biskupa Warmińskiego Łukasza Watzenrode. W pierwszej połowie 1510 roku Mikołaj Kopernik przenosi się do Fromborka gdzie przez trzy lata pełnił funkcję kanclerza kapituły. W 1513 r. 8 listopada Mikołaj Kopernik zrzeka się funkcji kanclerza kapituły by w latach następnych 1516 – 1519 pełnić obowiązki administratora dóbr kapituły w komornictwach olsztyńskim i melzackim. Kiedy wybucha wojna polsko-krzyżacka w latach 1519 – 1521 Kopernik wraz z Janem Scultetim, został oddelegowany 4 stycznia 1520 roku do negocjacji z wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego Albrechtem Hohenzollernem, które kończą się niepowodzeniem. Wobec opuszczenia Warmii przez większość członków kapituły na barkach Kopernika spoczęło zadanie obrony zamków warmińskich. W 1520 został mianowany administratorem dóbr Olsztyna. Na początku 1523 roku, Kopernik został mianowany generalnym administratorem biskupstwa warmińskiego i sprawował tę funkcję przez 8 miesięcy, po czym ponownie został kanclerzem kapituły na lata 1524–1525. Po zakończeniu kadencji został oddelegowany jako poseł na sejmik warmiński, gdzie potępił reformację a w 1529 po raz ostatni pełnił funkcję kanclerza kapituły warmińskiej.
Po powrocie do Fromborka Kopernik mógł spokojnie oddaje się pracy naukowej i badaniom, które zawarł w rewolucyjnej pracy swojego życia poświęcone teorii heliocentrycznej i heliostatycznej. Dzieło życia Mikołaja Kopernika powstało w latch 1515 - 1533. Pierwszy rękopis dzieła Kopernika miał zostać oddany do druku w 1535 przez Bernarda Wapowskiego, lecz ten zmarł, a sam rękopis zaginął. Ostatecznie w połowie 1542 roku po powrocie z Królewca Mikołaj Kopernik decyduje się wysłać dzieło „De revolutionibus” do druku w Norymberdze. W grudniu 1542 astronom doznał wylewu krwi do mózgu, w wyniku czego utracił mowę. W czasie choroby 21 marca 1543 roku została wydana drukiem książka i według legendy powtarzanej do dnia dzisiejszego dotarła do Kopernika w ostatnim dniu jego życia. Mikołaj Kopernik zmarł 21 maja 1543 roku we Fromborku gdzie został pochowany. Domniemanym miejscem pochówku astronoma była Katedra we Fromborku, w której biskup Macin Kromer w 1580 zamieścił epitafium (na południowej ścianie, w pobliżu grobu św. Bartłomieja) poświęcone zmarłemu. Poszukiwania grobu i szczątków Mikołaja Kopernika były prowadzone również w Toruniu za sprawą Melchiora Pyrnesiusa, który w 1582 roku, czyli dwa lata później niż Macin Kromer, również ufundował Kopernikowi epitafium w toruńskim kościele św. Janów.
Ostatecznie pozytywna identyfikacja szczątków Kopernika stała się możliwa w 2008 dzięki przeprowadzonym badaniom genetycznym. 19 lutego 2010 r., w 537 rocznicę narodzin astronoma, w bazylice katedralnej św. Janów w Toruniu odbyła się uroczysta msza, podczas której był wystawiony sarkofag z doczesnymi szczątkami Mikołaja Kopernika. Następnie sarkofag został przewieziony do Olsztyna, gdzie do 16 marca wystawiony był na widok publiczny w bazylice katedralnej św. Jakuba, a następnie do 21 maja na Zamku Kapituły Warmińskiej Olsztynie. Stamtąd 21 maja sarkofag został przewieziony do Fromborka, gdzie 22 maja w bazylice katedralnej odbyła się ponowna ceremonia pogrzebowa Mikołaja Kopernika. W drodze do Fromborka kondukt z sarkofagiem Kopernika zatrzymał się również w Dobrym Mieście, Lidzbarku Warmińskim, Ornecie, Pieniężnie i Braniewie, czyli w miastach, w których żył i pracował Mikołaj Kopernik.
Jerzy Czubak
